AI กับกับดัก 'Enshittification': อนาคตแพลตฟอร์มดิจิทัล?

AI: พลังขับเคลื่อนแห่งอนาคต... หรือกับดัก 'Enshittification'?

ในยุคที่ปัญญาประดิษฐ์ (AI) กำลังก้าวเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันอย่างรวดเร็ว เราปฏิเสธไม่ได้เลยว่า AI ได้เข้ามาเปลี่ยนแปลงวิธีการทำงาน การสื่อสาร และแม้กระทั่งการใช้ชีวิตของเราอย่างสิ้นเชิง อย่างไรก็ตาม พร้อมกับการเติบโตของ AI กลับมีความกังวลใจเกี่ยวกับอนาคตของแพลตฟอร์มดิจิทัล และความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการแสวงหาผลกำไรสูงสุด ปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “Enshittification” กำลังกลายเป็นประเด็นร้อนแรงที่ถูกพูดถึงอย่างกว้างขวาง

Enshittification คืออะไร? ทฤษฎีนี้ถูกนำเสนอโดย Cory Doctorow นักเขียนและนักกิจกรรมด้านเทคโนโลยีชื่อดัง อธิบายถึงกระบวนการที่แพลตฟอร์มดิจิทัลค่อยๆ เสื่อมถอยลงจากภายใน Doctorow อธิบายว่าแพลตฟอร์มต่างๆ มักเริ่มต้นด้วยการมอบประสบการณ์ที่ดีแก่ผู้ใช้ เพื่อดึงดูดให้เข้ามาใช้บริการมากขึ้น เมื่อมีผู้ใช้จำนวนมาก แพลตฟอร์มก็จะเริ่มแสวงหาผลกำไรมากขึ้นเรื่อยๆ โดยการลดคุณภาพของบริการ เพิ่มโฆษณาที่รบกวนผู้ใช้ และจำกัดการเข้าถึงข้อมูลของผู้ใช้เอง ท้ายที่สุดแล้วแพลตฟอร์มก็จะกลายเป็นสิ่งที่ Doctorow เรียกว่า “enshittified” หรือเสื่อมสภาพลง

AI: ตัวเร่งปฏิกิริยาของ 'Enshittification' หรือไม่?

AI เข้ามามีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อน 'Enshittification' ได้อย่างไร? คำตอบคือ AI ช่วยให้แพลตฟอร์มต่างๆ สามารถดำเนินการแสวงหาผลกำไรได้ในระดับที่ไม่เคยมีมาก่อน AI สามารถวิเคราะห์ข้อมูลผู้ใช้ได้อย่างละเอียด เพื่อกำหนดเป้าหมายโฆษณาได้อย่างแม่นยำยิ่งขึ้น ทำให้แพลตฟอร์มสามารถเพิ่มรายได้จากโฆษณาได้อย่างมหาศาล นอกจากนี้ AI ยังสามารถนำมาใช้ในการสร้างเนื้อหาที่ไม่เป็นประโยชน์ หรือเนื้อหาปลอม เพื่อดึงดูดผู้ใช้ให้เข้ามาใช้บริการมากขึ้น ซึ่งท้ายที่สุดแล้วอาจส่งผลเสียต่อประสบการณ์ของผู้ใช้

ตัวอย่างการนำ AI มาใช้ในทางที่อาจนำไปสู่ 'Enshittification'

• การปรับแต่งเนื้อหา (Content Curation): AI สามารถใช้ในการปรับแต่งเนื้อหาที่ผู้ใช้เห็น โดยเน้นไปที่เนื้อหาที่สร้างรายได้สูงสุดให้กับแพลตฟอร์ม แทนที่จะเป็นเนื้อหาที่มีคุณภาพและเป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้
• การสร้างโฆษณา (Ad Generation): AI สามารถสร้างโฆษณาที่น่าสนใจและตรงกับความต้องการของผู้ใช้ได้มากขึ้น ซึ่งอาจนำไปสู่การเพิ่มจำนวนโฆษณาที่ผู้ใช้เห็น และลดประสบการณ์การใช้งาน
• การควบคุมข้อมูล (Data Control): AI สามารถใช้ในการควบคุมข้อมูลที่ผู้ใช้เข้าถึงได้ เช่น การจำกัดการเข้าถึงข้อมูลที่ขัดต่อผลประโยชน์ของแพลตฟอร์ม

ผลกระทบต่อผู้บริโภคและอนาคตของแพลตฟอร์มดิจิทัล

การเติบโตของ AI และความเสี่ยงของ 'Enshittification' ส่งผลกระทบโดยตรงต่อผู้บริโภค ดังนี้:

• ประสบการณ์การใช้งานที่แย่ลง: ผู้ใช้ต้องเผชิญกับโฆษณาที่รบกวนมากขึ้น เนื้อหาที่ไม่เป็นประโยชน์ และการเข้าถึงข้อมูลที่จำกัด
• ความไว้วางใจที่ลดลง: ผู้ใช้สูญเสียความไว้วางใจในแพลตฟอร์มดิจิทัล เนื่องจากการขาดความโปร่งใสและการควบคุมข้อมูล
• การผูกขาด: แพลตฟอร์มขนาดใหญ่ยิ่งแข็งแกร่งขึ้น ทำให้เกิดการผูกขาด และลดทางเลือกของผู้บริโภค

อนาคตของแพลตฟอร์มดิจิทัลขึ้นอยู่กับความสามารถในการจัดการกับความเสี่ยงของ 'Enshittification' หากแพลตฟอร์มต่างๆ ไม่สามารถรักษาสมดุลระหว่างการแสวงหาผลกำไรและการมอบประสบการณ์ที่ดีให้กับผู้ใช้ได้ พวกเขาอาจต้องเผชิญกับจุดจบที่ไม่สวยงาม

แนวทางการรับมือกับ 'Enshittification'

เพื่อหลีกเลี่ยงกับดัก 'Enshittification' เราควรพิจารณาแนวทางต่างๆ ดังนี้:

• การส่งเสริมความโปร่งใส: แพลตฟอร์มควรเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับการใช้ AI และวิธีการจัดการข้อมูลของผู้ใช้
• การให้ความสำคัญกับประสบการณ์ของผู้ใช้: แพลตฟอร์มควรให้ความสำคัญกับคุณภาพของเนื้อหาและประสบการณ์การใช้งานของผู้ใช้
• การสนับสนุนการแข่งขัน: รัฐบาลและหน่วยงานกำกับดูแลควรส่งเสริมการแข่งขันในตลาด เพื่อลดการผูกขาด
• การศึกษาและสร้างความตระหนัก: ผู้บริโภคควรได้รับความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับเทคโนโลยี AI และความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น

ในท้ายที่สุด การตระหนักถึงความเสี่ยงของ 'Enshittification' และการดำเนินการอย่างมีสติ จะเป็นกุญแจสำคัญในการสร้างอนาคตของแพลตฟอร์มดิจิทัลที่ยั่งยืนและเป็นประโยชน์ต่อทุกคน

ที่มา: Wired